ผอมแต่อ้วน อ้วนแต่ผอม! Skinny Pot Bellies, Fatty Sticks

“หมอผิงคะ ใครๆก็บอกว่าหนูผอมนะคะ แต่หนูมีพุงอะค่ะ จะทำไงดี”
“หมอผิง ครับ พี่ชายผมเป็นนักกีฬา กล้ามงี้ปึ้กเลย แต่ทำไมไปวัดค่าดัชนีมวลกายมา ปรากฏว่าเกินเกณฑ์”

สองคำถามนี้ บังเอิญถูกหยิบยกขึ้นมาถาม ในช่วงเวลาใกล้ๆ กัน จึงสะกิดให้หมอคิดอยากเขียนเล่าเกี่ยวกับเรื่องผอมแต่อ้วน และ อ้วนแต่ผอมขึ้นมา

ผอมแต่อ้วน เป็นกรณีที่เจอได้บ่อยในสาวไทยหลายคน หากดูจากรูปร่างภายนอก พวกเธอเหล่านี้ก็ดูแขนขาเล็กบอบบาง น่าทะนุถนอม แต่หากได้โฟกัสไปที่ช่วงกลางลำตัวชัดๆ จะแอบเห็นมวลทรงกลมขนาดพองามยื่นมาจากส่วนท้อง จะว่าตั้งครรภ์อ่อนๆ ก็ไม่น่าใช่ เพราะดูไม่มีอาการอื่นๆ ของคนตั้งครรภ์ ประเมินไปมาจึงสรุปได้ว่าเธอเหล่านี้ผอมแต่มีพุง!

หากนำนํ้าหนักกับส่วนสูงของสาวผอมแต่มีพุง มาวัดตามเกณฑ์ประเมินทั่วไปคือ ดัชนีมวลกาย (นํ้าหนัก หารด้วนส่วนสูงหน่วยเป็นเมตรยกกำลังสอง) จะพบว่าเธอเหล่านี้ผ่านเกณฑ์สบาย ไม่จัดว่านํ้าหนักเกินแต่อย่างใด แต่ถ้าเราลองเปลี่ยนมาใช้เกณฑ์ประเมินการสะสมของไขมันที่หน้าท้อง โดยนำรอบเอว มาหารด้วยรอบสะโพก หากเกิน 0.85 จะจัดว่ามีไขมันสะสมที่หน้าท้องมากเกินไป เราจะพบว่า สาวๆ หลายคนอาจตกเกณฑ์นี้

สาเหตุที่เป็นเช่นนี้ เพราะ สาวๆ ผอมแต่มีพุงนั้น ไม่ได้มีเปอร์เซ็นต์ไขมันสะสมในร่างกายมากเกินไป แต่กลับมีการกระจายของไขมันไม่เหมาะสม โดยไขมันไปกองสะสมที่พุงมาก สาเหตุมาจากการรับประทานอาหารไม่ถูกวิธี และไม่ออกกำลังกาย (บางรายออกกำลังกาย แต่รับประทานไม่ดี ก็ส่งผลให้พุงไม่ลาจากได้)

ผอมแต่มีพุง ไม่ได้ส่งผลเสียแค่ความสวยงามภายนอก แต่ยังส่งผลเสียต่อสุขภาพภายใน เพราะเซลล์ไขมันที่บริเวณพุงจะหลั่งกรดไขมันและสารที่ก่อการอักเสบ เพิ่มการสะสมของไขมันในอวัยวะต่างๆ เช่น ตับ ตับอ่อน หรือแม้กระทั่งหัวใจ ในระยะยาว จะเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคเบาหวาน หลอดเลือดหัวใจ รวมไปถึงอัลไซเมอร์

อาหารที่ส่งเสริมการสะสมของไขมันบริเวณพุง ได้แก่ นํ้าตาล แป้งขัดขาว ไขมันทรานส์ และแอลกอฮอล์ การแก้ปัญหาผอมแต่มีพุงจึงควรเน้นที่การลดขนมหวาน เครื่องดื่มรสหวานทุกชนิด ขนมขบเคี้ยว ครีมเทียม นํ้าตาล มาการีน สุรา เปลี่ยนจากการรับประทานข้าวขาวหรือขนมปังขาว เป็นข้าวกล้องหรือขนมปังโฮลวีท งดดื่มสุรา และออกกำลังกายสมํ่าเสมอ

ในทางตรงกันข้าม บางคนดูจากรูปร่างภายนอกอาจดูหนาปึ้กฐานแน่น วัดดัชนีมวลกายเหมือนจะเกินเกณฑ์ แต่หากประเมินการกระจายของไขมัน กลับพบว่าไขมันไมได้สะสมที่พุงมากไปกว่าส่วนอื่นมีการกระจายของไขมันอย่างเหมาะสม
เมื่อวัดละเอียดลงไปพบว่า มีมวลกล้ามเนื้อมาก สมรรถภาพทางร่างกายทั้งหัวใจและปอดฟิต และที่สำคัญคือผลเลือดปกติดีทุกอย่าง คนอ้วนกลุ่มนี้จึงจัดได้ว่าสุขภาพดีกว่าคนผอมที่มีพุงเสียอีก
จะเห็นได้ว่าการประเมินความอ้วนหรือผอม ต้องอาศัยหลายเกณฑ์ในการประเมิน จะดูเพียงแต่จากสายตาภายนอก หรือคิดแค่ค่าดัชนีมวลกายคงไม่ได้ จริงๆ แล้ว...ก็ไม่ต่างจากหลายสิ่งหลายอย่างในโลกใบนี้ ที่มิอาจประเมินได้เพียงแค่จากเปลือกภายนอก แต่ต้องมองให้ถึงเนื้อใน มองให้ถ้วนถี่ จึงจะเข้าถึงข้อเท็จจริง

พญ.ธิดากานต์ รุจิพัฒนกุล แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านผิวหนังและแพทย์วุฒิบัตรเอนไทเอจจิ้งเมดิซีน (สหรัฐอเมริกา) โรงพยาบาลสมิติเวช สุขุมวิท และศรีนครินทร์
Twitter, Instagram: @thidakarn